9 januari 2017

Wij dansen niet van Ellen Heijmerikx

Een beetje ongemakkelijk, maar ook ietwat opgelucht lees ik ‘Wij dansen niet’  uit. Vooral de laatste helft gaf me een onbehaaglijk gevoel.

De kinderen Janne en IJze komen uit een normaal gezin. Op zich hebben ze het leuk, maar dan komt de familie in aanraking met een geloofsgemeenschap. De ouders zijn enthousiast en sleuren de kinderen mee in hun nieuwe en strenge geloof. Er moeten offers gebracht worden en het leven wordt sober. Dochter Janne interpreteert het geloof op haar eigen manier.

Het is beklemmend om te lezen hoe een doorsnee-gezin fanatiek meegaat met de nieuwe geloofsgemeenschap. De moeder kleedt zich sober. De kinderen moeten hun speelgoed en andere favoriete bezittingen afstaan. Ook mag Janne niet mee op schoolreisje. De kinderen worden opgevoed met nieuwe regels. Bij die nieuwe regels hoort ook tucht. De negenjarige Janne wordt regelmatig geslagen. Maar Janne begrijpt het allemaal heel goed en ze snapt dat ze ook offers moet brengen. Dat maakt het verhaal extra wrang.

Ik voelde me tijdens het lezen vrij ongemakkelijk en soms zelfs boos. Waarom gaan die ouders mee in deze waanzin? Hoe kan een normaal functionerend gezin zo in handen vallen van een geloofsgemeenschap? Waar de eerste helft nog een kabbelende opzet heeft, is de tweede helft vrij pijnlijk om te lezen.

Als moeder bevallen is van haar derde kindje, komt zuster Itsje in huis. Itsje weet veel en bemoeit zich ook vaak met de opvoeding. Itsje straft en verraadt de kinderen regelmatig en moedigt ook de vader aan om de kinderen te straffen. Misselijkmakend bijna en niemand lijkt er wat aan te doen. Toch merkte ik tussen de regels dat vader diep in zijn hart het soms moeilijk vond om zijn dochter te straffen, hij lijkt op dat moment niet zichzelf te zijn. Dat maakte het allemaal nog net wat pijnlijker.

De titel ‘Wij dansen niet’ komt regelmatig terug in het verhaal. Het gezin heeft geen radio meer en dansen mag niet. Je mag geen lol beleven immers. Vader maakt een keer onbewust wat danspasjes en krijgt gelijk te horen van Itsje dat dit niet mag. Daarna betuigt hij spijt. Niemand in het verhaal lijkt nog gezond verstand te hebben, behalve zoon IJze. Langzaam lijkt hij in verzet te komen, maar dat kwam voor mijn gevoel niet echt goed tot uitwerking.

In redelijk korte hoofdstukken leidt Ellen Heijmerikx mij door het verhaal. Ze legt de bitterheid tussen de regels en durft over het randje te gaan. Ik las het verhaal door de ogen van Janne. Het nieuwe leven en de bemoeienissen van de geloofsgemeenschap maken het simpele leven ineens een stuk complexer voor Janne. Maar ze wil het goed doen, nog beter dan goed zelfs en dat lukt niet altijd, dus gaat ze over op wrede offers.

Opgelucht las ik de laatste pagina’s, de offers van Janne gaven mij geen prettig gevoel. Een ongemakkelijk gevoel en bittere nasmaak was dan ook het enige wat overbleef na het lezen.