10 februari 2021

De crèche van Elle van Rijn

Afgelopen week koos ik ‘De crèche’ van Elle van Rijn uit om te lezen. Een meeslepend en aangrijpend oorlogsverhaal. Ik werd er stil van!

Tegenover de Hollandsche Schouwburg in de Plantagebuurt in Amsterdam staat de Joodse crèche onder leiding van Henriëtte Pimentel. De 17-jarige Betty Oudkerk gaat hier aan de slag als kinderverzorgster. Het leven voor de Joden is schrijnend en beangstigend. Betty Oudkerk gebruikt haar charme, intelligentie en wilskracht om te voorkomen dat de de kinderen op transport gaan, maar dit leidde tot levensgevaarlijke en beklemmende situaties.

Amsterdam begin jaren ’40

De Joodse Betty krijgt vroegtijdig haar diploma van de huishoudschool. Ze is daar niet meer welkom. Thuis is de sfeer gespannen en bedrukt, vader is overleden en de winkel van haar ouders is afgepakt door mevrouw Koot. Betty gaat vervolgens aan de slag als kinderverzorgster. Op de crèche werkt ze samen met kinderverzorgsters Mirjam en Sieny onder leiding van Henriëtte Pimentel. Eerst is de crèche nog een Joodse crèche, maar dat veranderde toen de Duitsers de crèche transformeerde tot een verzamelplaats voor de Joodse kinderen voordat ze op transport gingen.

Eerst geloofde men nog dat het transport naar Westerbork meeviel, maar al snel krijgen de Joodse ouders door dat ze hun kinderen hier beter voor kunnen behoeden. Honderden kinderen werden vervolgend weggemoffeld in deze periode. Betty en de anderen moeten soms wrede keuzes maken. Letterlijk tussen leven en dood. Het is pijnlijk om te lezen dat dit in die tijd zo moest.

Een meeslepend verhaal

Vanaf het begin trekt Elle van Rijn mij mee in het verhaal. Ik leefde helemaal mee met Betty Oudkerk en zag haar in mijn verbeelding echt fietsen door de Plantagebuurt. Veel personages hebben echt bestaan. Betty Oudkerk is 92 jaar geworden en vorig jaar overleden. Verzetsvrouw en directrice van de crèche Henriëtte Pimentel was een oudtante van regisseur Pollo de Pimentel. Elle van Rijn deed veel research en sprak ook met Betty Oudkerk. Alle verhalen, herinneringen en anekdotes verweefde ze tot een roman.

‘De crèche’ is meeslepend en in de tweede helft erg spannend. De kans om gesnapt te worden werd namelijk steeds groter. Overal heerste wantrouwen en beloftes van vroeger, waren duidelijk geen beloftes meer als het water aan de lippen stond bij mensen. Elle van Rijn laat de lezer de wanhoop van de situatie goed voelen, maar schetst ook een beeld van moed en verzet. Je gunt tijdens het lezen Betty een goede afloop en je gunt de kindjes uit het verhaal een toekomst.

De film Süskind

Na het lezen van ‘De crèche’ bekeek ik de Nederlandse film ‘Süskind’ nog een keer. Deze film belicht het leven en het werk van Walter Süskind. Hij werkte in de schouwburg en hielp mee met het plan om honderden kinderen te laten ontsnappen. In deze film komt ook de crèche van Pimentel voorbij. ‘Süskind’ staat op Netflix en Videoland.

Voor meer achtergrondinformatie over Betty Oudkerk en foto’s van vroeger verwijs ik je graag naar dit stuk van ‘Het Parool’: klik