4 december 2013
Interview met Tjadine Stheeman, vertaalster van boeken
Mijn favoriete boek van 2013 is zonder twijfel De drie levens van Tomomi Ishikawa van Benjamin Constable. Ik schreef er lovend over, maar vergat iets… Ik vergat Tjadine Stheeman. Zij heeft ervoor gezorgd dat dit boek prachtig vertaald is naar het Nederlands.
Alles wordt vermeld, tot aan het ISBN-nummer toe, maar de vertaler wordt vergeten, alsof een vertaling aan de bomen groeit en je hem er alleen maar hoeft af te plukken
En ja, daar heeft Tjadine gelijk in!
Ook ik vergeet dat vaak en dat geef ik eerlijk toe. Vertalen is vakwerk! Toen ik daar bij stilstond begon ik mij ook van alles af te vragen. En omdat Tjadine en ik elkaar troffen op Facebook vroeg ik haar spontaan of ik haar mocht interviewen over haar werk als vertaalster. En dat mocht! En vandaag deel ik met jullie het resultaat!
Hoe ziet jouw werkdag eruit als je een vertaalopdracht hebt gekregen?
Omdat ik altijd wel een vertaalopdracht voor een boek heb, ziet mijn normale werkdag er als volgt uit: ik begin om een uur of half tien met vertalen, maar daarvoor heb ik dan wel mijn mail gecheckt en zo. Ik werk door tot een uur of vier en dan ga ik naar buiten, boodschappen doen, met mijn dochter kletsen, eten klaarmaken, en ’s avonds werk ik ook altijd nog een uur of twee door. Ik hou niet (meer) van tv-kijken en vind het heel fijn om ’s avonds te werken. Omdat ik eigen baas ben, spreek ik ook weleens overdag af om met iemand koffie te drinken of naar een museum of zo te gaan. Je moet ook profiteren van de voordelen van het zzp-erschap! Op dagen dat mijn dochter er niet is, spreek ik vaak ’s avonds af met vrienden, voor een drankje, iets cultureels enz.
Is dit werk jouw enige werk, of doe je er ook nog iets naast?
Behalve boekvertalingen vertaal ik ook artikelen voor tijdschriften en ik geef les op de Vertalersvakschool, een tweejarige opleiding voor mensen die literair vertaler willen worden. Op het ogenblik begeleid ik ook een afgestudeerde aan de Universiteit van Utrecht bij een boekvertaling, een zogeheten mentoraat. Dat heb ik al vaker gedaan. Ik vind het leuk om dit soort dingen ernaast te doen, het houdt je scherp.
Vind je het soms moeilijk dat de vertaler altijd de ‘verborgen schrijver’ blijft?
Nee, daar heb ik geen moeite mee, het is een dienende rol, dat weet je als je eraan begint. Wat soms wel vervelend is, is dat je niet genoemd wordt als vertaler bij een recensie of anderszins. Alles wordt vermeld, tot aan het ISBN-nummer toe, maar de vertaler wordt vergeten, alsof een vertaling aan de bomen groeit en je hem er alleen maar hoeft af te plukken. Als vertaler ben je vaak drie maanden intensief met een boek bezig en heb je erg je best gedaan een mooi equivalent van het origineel te maken.
Mag je zelf bepalen of je een boek wel of niet wilt vertalen of valt er gewoon iets op je deurmat?
Je mag zelf bepalen of je een boek aanneemt of niet. Vaak weet een redacteur wel of een boek iets voor jou is en als het goed is, krijg je meestal iets aangeboden wat in jouw straatje past. Maar ik moet ook soms nee zeggen omdat ik het gewoon te druk heb. Dat is jammer, want daardoor ben ik wel een aantal mooie, lucratieve opdrachten misgelopen.
Heb je tijdens het vertalen ook veel contact met de auteur zelf en mag je zelf ook iets veranderen, bijvoorbeeld Engelse uitdrukkingen die niet echt te vertalen zijn?
Het ligt eraan. Als je een lastig boek te vertalen hebt, kun je je vragen aan de auteur voorleggen. Dat heb ik met een aantal boeken gedaan. Sommige schrijvers vinden dat heel leuk en andere reageren met een kort mailtje. Er komt ook weleens een schrijver op uitnodiging van de uitgeverij naar Nederland en dan ga je met hem of haar uit eten. Schrijvers vinden het vaak erg leuk om hun vertalers te ontmoeten. Je mag niet op eigen houtje iets gaan veranderen, maar in overleg met de redacteur of de auteur is dat zeker bespreekbaar. Voor een uitdrukking kun je altijd wel iets verzinnen, daar ben je vertaler voor, maar ik had laatst een boek waarin een paar alinea’s over het Engelse schoolsysteem stonden en dat was in de context niet relevant voor de Nederlandse lezer. Die hebben we na overleg met de auteur geschrapt.
Wat is het moeilijkste en het makkelijkste aan jouw werk?
Het moeilijkste is dat je gebonden bent aan een tekst van een ander. Aan de ene kant is dat ook makkelijk, je hebt de tekst al voor je, je hoeft hem niet zelf te verzinnen, maar je moet wel vertalen wat er staat en je mag niet je eigen verhaal verzinnen. Ik ben me ook erg bewust van het gewicht van woorden, de nuances, de associaties, de verschillende betekenissen enz. Soms moet je de woorden echt op een goudschaaltje wegen. Daardoor is mijn werk geestelijk erg vermoeiend.
Dat ik veel alleen zit te werken, vind ik niet erg, juist wel prettig. Ik vertaal ook vaak boeken samen met anderen, de feedback is fijn. Het makkelijkste, hmm, tja, ik denk dat ik mijn eigen tijd kan indelen en dat er niemand is die op mijn vingers kijkt of een wekker in zijn hand heeft. Zeker toen mijn dochter kleiner was, kwam het me heel goed uit dat ik geen negen-tot-vijfbaan had. Maar dat geldt niet alleen voor vertalers, meer in het algemeen voor zzp-ers, denk ik.
Heb je ooit een vertaald boek gelezen, waarvan je dacht: dit had ik zelf graag willen doen?
Ik lees zelf eigenlijk geen vertaalde Engelse literatuur, dan zit ik te veel met een vertalersoog te lezen. Sommige Franse of Russische boeken in vertaling vind ik heel mooi om te lezen, dan merk ik gewoon dat het goed en zorgvuldig vertaald is, alleen al aan het Nederlands. Ik zou zelf graag Paul Auster vertalen, die schrijver bewonder ik zeer.
Heb je ambitie om zelf een boek te schrijven?
Eh, die heb ik wel gehad, maar die is weer weggeëbd. De tijd en energie ontbreekt me. Ik weet ook helemaal niet of ik het kan. En er wordt al zoveel uitgegeven dat ik er soms moedeloos van word.
Tjadine heeft al aardig wat vertalingen op haar naam staan. Bij sommige boeken heeft ze samengewerkt met andere vertalers. Zoals je ziet staan er een aantal bekende titels tussen.
– Margaret Atwood (De roofbruid, Alias Grace, Penelope)
– Shalom Auslander (Anne Frank leeft en woont op zolder)
– T.C. Boyle (De ingewijden, Talk Talk, De vrouwen, San Miguel)
– Alain de Botton (De troost van de filosofie)
– Michael Chabon (Telegraph Avenue)
– Ben Constable (De drie levens van Tomomi Ishikawa)
– Bret Easton Ellis (Glamorama)
– Jennifer Egan (Het onzichtbare circus)
– Helen Fielding (Bridget Jones, het nieuwe dagboek)
– Amanda Hodgkinson (Britannia Road 22)
– Nicole Krauss (Het grote huis)
– Yann Martel (Het leven van Pi)
– John Niven (Kill your Friends)
– Julie Orringer (De onzichtbare brug)
– Tom Rachman (De onvolmaakten)
– Jonathan Safran Foer (Extreem luid en ongelooflijk dichtbij)
– Fay Weldon (Macht der gewoonte)
Bij deze wil ik graag Tjadine Stheeman bedanken voor de fijne samenwerking! En ik beloof ook dat ik vanaf nu de naam van de vertaler/vertaalster ga noemen bij een leeservaring!
11 reacties
4 december, 2013 om 19:14
sheblogsaboutbooksWat interessant om eens van een vertaler te horen! Ik moet eerlijk toegeven dat ik de vertaler ook vaak vergeet. Maar de volgende keer dat ik een vertaald boek recenseer, zal ik de vertaler zeker vermelden!
4 december, 2013 om 20:05
AnneliesHeel interessant interview, lijkt me echt een droomjob! Ik beken schuld, ik vergeet vaak de vertaler te vermelden bij een recensie. Daar ga ik in de toekomst zeker op letten!
4 december, 2013 om 21:11
Irene van BenthemZo cool! Echt iets waar ik eigenlijk ook naar toe wil, aangezien ik al veel vertaal voor mijn blog, ik hoop mij hier ook nog beter in te ontwikkelen! Echt een interessant interview! Thanks!
4 december, 2013 om 21:35
Mieke SchepensWat een goed interview. Ik mis inderdaad soms de naam van de vertaler, maar veel uitgevers letten er toch goed op. In mijn recensies ga ik voortaan ook de naam van de vertaler vermelden. Goede tip !!
4 december, 2013 om 22:16
jennysbookcaseWat ontzettend leuk om te lezen! En het boek staat voor mij voor 2014 op het programma, dus ik ben heel benieuwd. Maar gelukkig zijn er ook uitgeverijen die wel hun vertalers vermelden 🙂
5 december, 2013 om 10:55
IngeWat mooi dat je aandacht geeft aan de vertaler. Ik heb het interview met plezier gelezen.
Sinds ik het vak ‘Vertaalwetenschap’ (bij Dutch Studies in Leiden) heb gevolgd, heb ik meer aandacht voor de vertaler. Het was sowieso een heel interessant vak, er komt heel wat kijken bij vertalen!
5 december, 2013 om 16:19
ladyNadineWat interessant om te lezen! Ik sta er eigenlijk ook nooit zo bij stil, terwijl het toch een prachtig beroep is.
12 december, 2013 om 10:35
TjadineWat een leuke hartverwarmende reacties allemaal! Ik wil Luna ook nog even bedanken voor het interview en ik wens haar veel succes met deze (vernieuwde) blog.
12 december, 2013 om 13:17
LeesdameDank je wel Tjadine! En we hebben voor elkaar gekregen dat een aantal bloggers nu ook de vertaler gaat noemen. 🙂
7 maart, 2016 om 17:01
Harry BijlHoi! Ken je me nog? Groet, Harry Bijl
7 maart, 2016 om 18:57
LeesdameEuh nee… Help me even herinneren 🙂
Wellicht ook interessant voor je:
Lees meer in de rubriek: Interview