26 december 2022

Saartje Tadema van Thea Beckman

Een herlezing! ‘Saartje Tadema’ heb ik waarschijnlijk wel zo’n twintig keer gelezen. Dit keer voor het eerst als ebook.

De zevenjarige Sarah wordt samen met haar broer Dirk door de buurvrouw naar het Burgerweeshuis in Amsterdam gebracht. Het verhaal speelt zich af in de 18e eeuw. Sarah is erg nieuwsgierig, leergierig en spreekt alles uit wat ze denkt. Daar zijn ze in het strenge weeshuis niet altijd blij mee. Liever hebben ze dat Sarah gewoon lief is, meewerkt en later ergens als dienstmeisje aan de slag gaat. Maar dat loopt toch net even anders…

Een van mijn favoriete jeugdboeken

Ik las dit boek keer op keer opnieuw. En ik herkende veel van mezelf in Saartje. Haar leergierigheid en verlangen naar boeken bijvoorbeeld. Ze weet veel voor haar leeftijd, maar dat wordt haar niet in dank afgenomen. De mensen van het weeshuis vinden Saartje vooral lastig omdat ze zoveel vragen stelt en omdat ze heel oplettend is. Herkenbaar…

Ik kan me namelijknog herinneren dat de inval-leraar vertelde dat hij ‘Saartje Tadema’ had gelezen en ik enthousiast riep: ‘oh, ik ook, dat was zo mooi hé!’ en dat die leraar met zijn ogen rolde en zichtbaar dacht: ‘ja hoor, zij weer’. Ik weet nog dat ik door die rollende ogen meteen dichtklapte en daarna niet meer zo enthousiast deelde dat ik veel las. Maar goed, Saartje had waarschijnlijk een serie aan “waarom-vragen” op die leraar afgevuurd, er valt nog wel wat van Saartje te leren!

Ondanks dat ik het boek al vaak heb herlezen vond ik het nog steeds verrassend. Ik kon me bijvoorbeeld de opstand in het jongenshuis bij Dirk niet meer herinneren. Ook de stukken van Auke de Fries waren niet helemaal blijven hangen. Dat komt waarschijnlijk omdat ik vroeger vooral dol was op de passages van Sarah in het weeshuis en dat mijn aandacht vaak verslapte bij de stukken over Dirk en de stukken van Saartje op weg naar volwassenheid.

Lezen was voor meisjes toch niet belangrijk

In die tijd was het de bedoeling dat meisjes voornamelijk huishoudelijke taken en naaldvakken leerden en later gingen werken ergens in de huishouding. Het Burgerweeshuis had een goede reputatie en veel meisjes kregen daardoor ook een goede betrekking. Natuurlijk hou ik tijdens het lezen in mijn achterhoofd dat de tijden en manier van leven in de 18e eeuw heel anders was, maar toch stak het me wel dat er zo neerbuigend werd gedaan naar meisjes en vrouwen die leergierig waren en vragen stelden.

Het leven in het Burgerweeshuis was niet slecht, er was goed te eten en de kinderen zaten er warm en droog. Ik vind het wel jammer dat in dit boek weinig aandacht is voor de binnenvader en de binnenmoeder. Je leert ze alleen kennen vanuit Sarah’s oogpunt en zij ging nog wel eens in discussie met de binnenmoeder. Na al die jaren blijft dit een mooi boek om te lezen en het Burgerweeshuis blijft tot de verbeelding spreken. De historische roman ‘Roeien naar de Volewijck‘ van Suzanne Wouda speelt zich daar ook af trouwens. Ook een aanrader!