17 april 2018

De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld

Zelden heb ik zo’n ongemakkelijk gevoel tijdens het lezen gehad als bij dit boek. Marieke Lucas Rijneveld debuteerde met een dichtbundel, dit is zijn eerste literaire roman.

‘De avond is ongemak’ draait om een gelovig boerengezin. Dochter Jas wil haar jas niet meer uittrekken na de dood van haar broer Matthies. In het boerengezin is het leven daarna niet meer zoals het was. De ouders zien niet hoe de kinderen afglijden in morbide en perverse spelletjes. Vader is vooral bezig met de koeien, maar dan breekt er MKZ uit.

Ongemak

Er is een hoop ongemak in dit boek. Het meest fascinerende personage is dochter Jas. Ze heeft vreemde gedachtes in haar hoofd. Zo denkt ze dat er in de kelder van het huis Joden verstopt zitten. Moeder brengt immers regelmatig een boodschappentas vol voedsel naar de kelder. Daarnaast doet ze rare dingen, zoals een punaise in haar navel steken. Ook heeft Jas erg veel problemen met haar stoelgang. Deze klacht komt steeds terug in het boek.

Jas en haar broer Obbe en zus Hanna lijken langzaam te ontsporen. Zo moet Jas af en toe bizarre dingen doen in ruil voor iets wat ze graag wil. Jas denkt soms erg wijs voor haar leeftijd. Dan is ze bezig met het spel The Sims en de Sims te laten tongen… Even later heeft ze het weer over Dieuwertje Blok van het Sinterklaasjournaal. Om later weer over te gaan op een morbide gedachte en/of activiteit. Daardoor is het soms lastig om Jas te peilen.

Poëtisch

De schrijfstijl van ‘De avond is ongemak’ is poëtisch en sober tegelijkertijd. De somberheid van het boerengezin sijpelt tussen de regels. Maar het voelde ook afstandelijk. De personages zijn niet tastbaar. Als ik mijn ogen sluit zie ik geen Jas voor me staan. Bij andere boeken heb ik dat wel, maar bij Jas krijg ik geen beeld. Wel van de omgeving en de situatie. De boerderij en het land zie ik bijvoorbeeld zo voor me.

De passages zijn soms beetje over the edge, dat geeft een akelig onderbuik gevoel tijdens het lezen. Ook voelt het soms bijna vies. De vele passages over Jas en haar obstipatie , de groene zeep die in haar achterste wordt gestopt… de (ontspoorde) zoektocht naar seksualiteit. Als het een film was geweest had ik mijn vingers voor mijn ogen gehouden denk ik. Maar toen ik het boek uit had, viel het kwartje en begreep ik deze metaforen wel.

Niet willen missen

‘De avond is ongemak’ is niet het gemakkelijkste boek om te lezen. Je hebt in ieder geval een sterke maag nodig. Tegelijkertijd is het ook een bijzonder en poëtisch debuut vol met mooie citaten. Ik heb op mijn e-reader dan ook een hele lijst markeringen en notities gemaakt tijdens het lezen. Het is niet het allermooiste boek wat ik in tijden las, maar ik had dit boek ook niet willen missen!

Een mooi citaat vond ik dit: “Als iemand dichtbij staat of ligt krijg ik het gevoel dat ik iets moet bekennen, dat ik mij moet verantwoorden voor mijn aanwezigheid…” Was een mooie doordenker.