18 februari 2022

Niets ontgaat ons van Janke Reitsma

Uitkijkend over een uitgestrekt wad, een somber en wijd uitgestrekt landschap. De hoofdlocatie in het debuut ‘Niets ontgaat ons’.

De vijftienjarige Koen neemt de zorg op van zijn babyzusje Aukje. Ze zal waarschijnlijk haar eerste verjaardag niet halen. Aukje krijgt voeding via een sonde. De moeder van Koen is depressief en komt nauwelijks haar bed uit. Koen’s vader is vrijwel altijd aan het werk. Koen voelt zich verantwoordelijk en hij besluit dat Aukje voordat ze doodgaat het paradijs moet zien: een onbewoond eilandje op het wad, dat je alleen kunt bereiken bij eb.

Op weg naar het paradijs

In een dorp aan de dijk en uitkijkend over het wad, dat is de plek waar Koen woont. Samen met zijn ouders, Aukje en de rotgans. Regelmatig komt er iemand langs van de thuiszorg voor Aukje. Vaak kijken ze rond met argusogen, want de gezinssituatie is allesbehalve normaal en dit werkt bij Koen op zijn zenuwen. Koen voert zijn moeder stiekem medicatie en hij zorgt zo goed mogelijk voor zijn zusje, maar Koen is en blijft natuurlijk ook nog steeds een tiener van vijftien. Hij moet naar school, maar hij heeft uiteraard ook behoefte aan liefde en zorg. Hij probeert op verschillende manieren duidelijk te maken dat hij zijn ouders nodig heeft, maar dit wordt niet opgepikt.

Koen kijkt vaak vanaf de dijk naar een eilandje op het wad dat je kunt bereiken bij laagwater. Hij besluit Aukje mee te nemen naar dat eiland. Ver weg van iedereen, op het paradijs. Dan is Aukje daar nog geweest. Je volgt in korte hoofdstukken hoe deze gevaarlijke voettocht door geulen en opkomende vloed hun afgaat.

Terugblikken naar het verleden

In uitgebreide terugblikken lees je over de voorgaande jaren. Hoe zijn moeder vertelde dat ze in verwachting was, schilderde en je leest over tante Nel. Over haar wordt niet al te positief gedacht, maar ze is wel degene die altijd opdraaft en problemen op komt lossen. Ze ziet heel goed wat er aan de hand is en misschien willen ze haar daarom niet graag over de vloer.

In het verleden is Koen al eens eerder weggelopen van huis. Reizend met de trein door Nederland, uiteindelijk strandt hij dan bij een oude en vriendelijke vrouw. Maar eigenlijk wil niemand van de familie dat er buitenstaanders zich gaan bemoeien met het gezin. De terugblikken worden afgewisseld met de stukken waarin Koen op weg is naar het eiland.

Sober, maar ook heel beeldend

Tijdens het lezen zie ik alles duidelijk voor me. Janke Reitsma omschrijft het Waddengebied treffend. Je ruikt het slik, je hoort de golven, je ziet de grijze luchten. De sfeer blijft sober en er zit een mate van lichte spanning het verhaal. Want hoe gaat het aflopen met Koen en Aukje op dat verlaten wad? Tijdens het lezen van deze roman voelde ik me bij vlagen ongemakkelijk. Een drang om in te grijpen, maar je kan niet ingrijpen. En dat voelt machteloos als je als lezer aan de zijlijn staat.

Janke Reitsma debuteert met ‘Niets ontgaat ons’. Een literaire roman over een gezin met psychische problemen. Zelf leest ze graag Jaap Robben en Juli Zeh. Janke Reitsma is orthopedagoog en dus weet ze als geen ander hoe ze mensen moet observeren. In ‘Niets ontgaat ons’ gaat het over vluchtgedrag en confrontatie.

Lees hier wat Lalagè van dit boek vond